Formy spółdzielni uczniowskiej

Spółdzielnia uczniowska jest formą wewnętrznej działalności szkoły. Spółdzielczość uczniowska może obejmować różnego rodzaju dobrowolne działania, podejmowane przez młodzież, mające na celu pozyskanie środków finansowych i przeznaczenie ich na potrzeby zgłaszane przez społeczność szkolną lub członków społeczności lokalnej.

Do celów działania spółdzielni uczniowskiej należy:

• kształtowanie umiejętności zespołowego działania i gospodarowania w warunkach gospodarki rynkowej,
• prowadzenie działalności gospodarczej, a w szczególności handlowej, usługowej, wytwórczej i hodowlanej na rzecz społeczności szkolnej i lokalnej,
• kształtowanie nawyków oszczędzania oraz celowego wykorzystywania wypracowanej nadwyżki bilansowej,
• organizowanie wzajemnej pomocy i zaspokajanie materialnych i kulturalnych potrzeb członków spółdzielni,
• propagowanie idei spółdzielczości w środowisku szkolnym i lokalnym.

Forma spółdzielni uczniowskich nie jest uregulowana ustawowo. Struktura organów spółdzielni uczniowskich jest kształtowana na podstawie przepisów zawartych w ustawie Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2013 roku, poz.1443), mającej zastosowanie do funkcjonujących na rynku podmiotów spółdzielczych

Można przyjąć następujące formy spółdzielni uczniowskich:

• ze względu na przedmiot działalności:
  • usługowa,
  • produkcyjna,
  • produkcyjno-usługowa,
• ze względu na zasięg oddziaływania:
  • wewnętrzny,
  • zewnętrzny,
• ze względu na cele działania:
  • społeczno-ekonomiczne z naciskiem na kryterium społeczne.
  • społeczno-ekonomiczne z naciskiem na kryterium ekonomiczne.

Ze względu na przedmiot działalności.

Zgodnie z ujęciem prawnym, przedmiot działalności to:

• deklaracja uczestników przedsięwzięcia odnośnie tego, czym zamierzają się zająć w ramach prowadzonej wspólnie spółdzielni;
• obligatoryjny element każdej umowy ustanawiającej (statut) podmiot gospodarczy, tj. np. spółdzielnię uczniowską;
• określenie przedmiotu działalności przedsiębiorstwa dokonuje się poprzez wspólne ustalenie rodzaju i charakteru działalności, która będzie realizowana przez spółdzielnię.

Ze względu na przedmiot działalności – usługowa.

Usługa jest działaniem podejmowanym w celu zaspokojenia określonych potrzeb i wymagań klienta i realizowane z udziałem klienta. Działalnością usługową nazywamy czynności wykonywane w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich. Charakterystycznymi cechami usług są między innymi niematerialność oraz niepowtarzalność.

Ze względu na przedmiot działalności – produkcyjna.

Produkt – każdy obiekt rynkowej wymiany oraz wszystko co może być oferowane na rynku. Działalność produkcyjna to proces wytwarzania dóbr materialnych ma ona charakter zorganizowany i ciągły. Produkcję można też zdefiniować działalność gospodarczo-techniczna, której celem jest wytwarzanie produktów.

Ze względu na przedmiot działalności – produkcyjno-usługowa.

Łączona jest działalność produkcyjna oraz usługowa. 

Przedmiot działalności spółdzielni uczniowskiej nie powinien być narzucony arbitralnie przez nauczyciela, tylko powinien być efektem decyzji wspólnie podjętej przez uczniów – spółdzielców i zostać zaakceptowany przez wszystkich entuzjastów spółdzielni uczniowskiej. Wprowadzając do statutu spółdzielni uczniowskiej regulację dotyczącą przedmiotu działalności uczniowie spółdzielcy winni uwzględnić swoje realne możliwości działania oraz możliwości infrastrukturalne i organizacyjne danej jednostki systemu oświaty.

Należy również pamiętać, żeby przedmiot działalności spółdzielni uczniowskiej był na tyle szeroki, żeby obejmował nie tyle aktualnie możliwe do realizacji inicjatywy czy inicjatywy planowane, ale również stwarzał możliwość realizowania inicjatyw okolicznościowych, także takich, które w aktualnym stanie rzeczy mogą się wydawać uczniom nieosiągalne.

Ze względu na zasięg oddziaływania:

Realizowany przez spółdzielnię uczniowską jej statutowy przedmiot działalności pozwala określić zasięg społecznego oddziaływania tej formy. Oddziaływanie spółdzielni uczniowskiej to dwa obszary: 

• wewnętrzny - obszar jednostki systemu oświaty, na terenie której działa spółdzielnia uczniowska, 
• zewnętrzny obszar lokalnego oddziaływania w ramach danej społeczności.

Ze względu na cele działania:

• społeczno-ekonomiczna z naciskiem na kryterium społeczne – spółdzielnie skupiające się przede wszystkim na celach społecznych,
• społeczno-ekonomiczna z naciskiem na kryterium ekonomiczne spółdzielnie skupiające się przede wszystkim na celach ekonomicznych.

Do przykładowych działalności spółdzielni uczniowskich należą:

• kupowanie, wyrabianie i przetwarzanie oraz sprzedaż na terenie szkoły artykułów służących zaspokajaniu potrzeb uczniów i pracowników szkoły, 
• organizowanie zakupu i sprzedaży towarów, w szczególności: zdrowej żywności, przyborów szkolnych, podręczników w ramach prowadzonego przez spółdzielnię uczniowską sklepiku szkolnego,
• prowadzenie drobnej wytwórczości i wykonywania usług na rzecz placówki oświatowej, w ramach której funkcjonuje spółdzielnia,
• propagowanie idei i zasad spółdzielczych w środowisku szkolnym i lokalnym, 
• realizowanie inicjatyw dotyczących propagowania idei zdrowego żywienia,
• realizowanie inicjatyw z zakresu propagowania postaw i działań proekologicznych,
• prowadzenie szkolnej kasy oszczędności pod patronatem instytucji finansowej,
• organizowanie imprez kulturalnych, turystycznych i sportowych z udziałem członków spółdzielni oraz uczniów placówki oświatowej, w której działa spółdzielnia.